آنچه که می‌خوانید سه تحلیل در باب مسائل مبتلا‌به حوزه تامین اجتماعی در ایران و شرحی بر تحولا‌ت و دگرگونی هایی است که در سه مقوله تعیین خط فقر، مطالبات بازنشستگان و سرانه واقعی درمان رخ داده است.پرداختن به این امور می تواند در تعیین دورنمای آینده تامین رفاه در ایران موثر باشد.
? سالی بدون خط فقر
‌ عدم تعیین خط فقر در سال گذشته باعث شد که آمارهای مختلفی از جمعیت نیازمند در کشور عنوان شود، این درحالی است که وزارت رفاه پس از کش و قوسهای فراوان و طفره رفتن از اجرای این وظیفه قانونی، سرانجام موفق شد، سال گذشته را بدون اعلا‌م خط فقر پشت سر بگذارد! ‌
به گزارش مهر ، سال گذشته نیز وزارت رفاه و تامین اجتماعی از تعیین خط فقر که جزء وظایف اصلی این وزارت خانه محسوب می شود سر باز زد و وزیر رفاه نیز بارها عنوان کرد که تعیین خط فقر دردی دوا نمی کند این درحالی است که کارشناسان و متخصصین امر تعیین این خط را برای شناسایی افراد نیازمند کشور ضروری می دانند. ‌ از سویی دیگر تعیین خط فقر برای حل مشکلا‌ت و کمک به رفع نیازهای اقشار بی بضاعت جامعه نیز لا‌زم است بطوریکه مسئولین می توانند با تعیین این خط در مناطق شهری و روستایی برنامه ریزی درستی در این خصوص ارائه دهند.
کارشناسان و متخصصین رفاه اجتماعی معتقدند وزارت رفاه بدلیل ترس از محاسبه افراد نیازمند و شناسایی آنهااست که نسبت به وظیفه قانونی خود اقدامی نمی کند اما در هر حال براساس قانون تعیین خط فقر بر عهده وزارت رفاه گذاشته شده است و باید مسئولین این وزارتخانه دراین خصوص اقدام کنند.در حالیکه عبدالرضا مصری وزیر رفاه و تامین اجتماعی بارها در مصاحبه های خود تاکید کرده است که اعلا‌م خط فقر هیچ دردی را دوا نمی کند و باید به مسائل مهمتری توجه شود اما کارشناسان آن را مغایر با موازین علمی و قانونی دانسته و تعیین این خط را ضروری می دانند. ‌
دکتر محمد رضا واعظ مهدوی در این خصوص می گوید: شاید به خودی خود تعیین خط فقر منجر به کاهش فقر و حل مشکلا‌ت گروه‌های کم درآمد نشود اما در واقع در قانون نظام جامع رفاه پیش بینی شده در کنار تعیین خط فقر، دولت موظف است مشخص کند که جمعیت زیر خط فقر طی سالهای مختلف تغییر می کند و یا خیر و براساس آن برنامه ریزی کند. بنابراین ابتدا باید خط فقر مشخص شود و براساس آن تعداد جمعیت زیر این خط محاسبه شود.
وی با اشاره به اینکه هدف از مستمر بودن تعیین خط فقر ارزیابی جمعیت زیر خط فقر است ، می افزاید: ارزیابی تعیین این خط به همراه اتخاذ سیاستهای مناسب برای جبران کاهش قدرت خرید گروههای زیر خط فقر ، بستری را فراهم می کند که در این صورت دردی از نیازمندان دوا خواهد شد.معاون سابق سیاستگذاری و برنامه ریزی وزارت رفاه می گوید : بنابراین خط فقر باید به طور مستمر با یک تعریف واحد و شاخص ثابت اندازه گیری شود البته شاید علت اینکه برخی از مسئولین از تعیین خط فقر گریز دارند ، نگرانی از نتایج آن است و فکر می کنند که تعداد جمعیت زیر خط فقر شدید زیاد شده باشد در حالی با اندازه گیری آن می توان این نگرانیها را برطرف کرد. ‌ وی خاطر نشان می کند: براساس قانون مسئول تعیین خط فقر وزارت رفاه است که بایستی گزارش کاملی در این زمینه ارائه دهد اگر وزارت رفاه نمی توانست در این زمنه اقدام کند باید همان موقع این موضوع را مطرح می کرد.
یک پژوهشگر مسائل اجتماعی نیزبا اشاره به اینکه از نظر برنامه ریزی اجتماعی تعیین خط فقر از اهمیت زیادی برخودار است ، می گوید: اگر روزی قرار باشد عملکرد وزارت رفاه و از آن مهمتر عملکرد قوه مجریه در زمینه کاهش فقر و نابرابری سنجیده شود ، تعیین خط فقر یکی از پیش نیازهای مهم چنین ارزیابی است. بدین معنا که از طریق تعیین خط فقر جمعیت زیر این خط نیز برآورد می شوند. مدنی می افزاید: طبیعی است بدون تعیین خط فقر امکان تعیین حداقل درآمد برای زندگی میسر نیست، از این رو وزارت رفاه مکلف است مطابق قانون اقداماتی را برای تعیین خط فقر به اجرا درآورد. ‌
براساس محاسبات صورت گرفته ?? صدم درصد از جمعیت ایران ( حدود ??? هزار نفر) زیر خط فقر شدید قرار دارند که براساس ماده ?? قانون برنامه چهارم توسعه باید تا پایان برنامه تعداد این افراد به صفر برسد. همچنین براساس این قانون ، تعداد افرادی که کمتر از یک دوم میانه درآمد را دارا و زیر خط فقر نسبی هستند یعنی ?? درصد جمعیت کشور باید تا پایان برنامه تعداد آنان به ? درصد کاهش پیدا کند.البته در این مورد با گسترش خدمات نهادهای حمایتی پیشرفتهایی صورت گرفته ، اما اینکه افراد نیازمند و زیر خط فقر بطور کامل تحت پوشش قرار گرفته باشند جای سوال است. بنابراین تا خط فقر مشخص نشود نمی توان آمار درستی در این خصوص ارائه کرد.
از سوی دیگر دلیل پافشاری وزارت رفاه برای عدم تعیین خط فقر نیز مشخص نیست و اینکه چرا وزیر رفاه علی رغم تاکید کارشناسان مبنی بر اینکه برنامه ریزی در جهت کاهش فقر و همچنین برآورد آمار اقشار نیازمند جامعه نیاز به تعیین این خط دارد چرا بر عدم تعیین خط فقر اصرار دارد! ‌ همچنین جای این سوال نیز مطرح است که چگونه وزارت رفاه بدون تعیین خط فقر می تواند گروههای هدف خود را مشخص کند؟
? بازنشستگان در انتظار تحقق وعده و وعیدها ‌
سال گذشته برای قشر بازنشسته سالی پر از وعده و عید بود، شعارها و وعده هایی که به لحاظ تاکید بر توجه و به یاد داشتن بازنشستگان تامین اجتماعی و اهمیت وضعیت این قشر سر داده شد، اما خبری از تحقق آن نشد و این امر به امسال موکول گردید. ‌
سازمان تامین اجتماعی همه ساله در روز " تکریم بازنشستگان " خبرهای نسبتا امیدوار کننده ای را به بازنشستگان نوید می دهد که امسال این خبرها نسبت به سالهای گذشته پر رنگ تر بود ، اگرچه تحقق این وعده‌ها از سال ?? به سال ?? موکول شد. ‌
ساخت هزار واحد مسکونی در هر سال برای بازنشستگان، اختصاص سهمیه وام ضروری بیمه شدگان شاغل به بازنشستگان، حذف فرانشیز درمانی، افزایش کمک حق مسکن بخشی از خبرهای خوشی بود که مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی در سال ?? و در مراسم روز تکریم بازنشستگان نوید آن را داد.
حسینعلی ضیائی در این مراسم تاکید کرد که بازنشستگان سالها بخشی از حقوق خود را به عنوان حق بیمه به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کرده اند و امروز در دوران سالخوردگی باید نتیجه مشارکت خود را مشاهده کنند بنابراین از تمامی امکانات برای اجرایی شدن این وعده ها استفاده خواهیم نمود.
در حالی که به نظر می رسید بلا‌فاصله پس از دل خوش کردن بیش از یک میلیون بازنشسته ، اجرای وعده های داده شده از سوی مسئولا‌ن سازمان تامین اجتماعی آغاز شود اما اعلا‌م شد که بودجه ای برای اجرای برنامه های پیش بینی شده برای بازنشستگان در اختیار نیست.
در واقع هنوز مدت چندانی از سر دادن وعده ها سپری نشده بود که رئیس کانون بازنشستگان و مستمری بگیران سازمان تامین اجتماعی خیال یک میلیون و ??? هزار بازنشسته تامین اجتماعی را راحت کرد و عنوان نمود که بازنشستگان در سال ?? منتظر تحقق وعده ها نباشند.علی اکبر خبازها عنوان کرد که مطالبات بازنشستگان تامین اجتماعی در بودجه سال ?? پیش بینی نشده است، بنابراین پرداخت تمامی تسهیلا‌ت تصویب شده در ارتباط با بازنشستگان در سال آینده که امسال باشد، محقق خواهد شد.
? سرانه ای که واقعی نشد! ‌
‌ موضوع سرانه واقعی درمان، از جمله محورهای اساسی سال ?? در حوزه بهداشت و درمان کشور بود که متاسفانه بدون نتیجه ماند و آنچه در نهایت برای سال ?? تصمیم گیری شد، نصف رقم واقعی بود. ‌
به گزارش خبرنگار مهر، در حالی که سرانه درمان برای سال ?? حدود ???? تومان تعیین شده بود، کارشناسان و دست اندرکاران حوزه سلا‌مت بر این عقیده بودند که چنین سرانه ای هرگز نخواهد توانست کام مردم را شیرین کند و این وضعیت باعث خواهد شد بر هزینه های درمان بیماریها که از جیب مردم پرداخت می شود، افزوده شود. ‌
لذا، از همان ابتدا تصمیم بر آن شد که دولت را با این واقعیت مشکل آشنا ساخته تا بلکه بتوانند این سرانه را برای سال ?? به عدد واقعی نزدیک تر کنند. به طوری که شاهد برگزاری نشست های تخصصی، همایش ها و میزگردهای متعددی با محوریت سلا‌مت و نقش سرانه درمان در ارتقاء بهداشت مردم، بودیم اما آنچه در نهایت از سوی دولت ارائه شد، رقمی در حدود ???? تومان بود که این عدد با سرانه واقعی درمان تا حدود زیادی اختلا‌ف دارد.
عدد پیشنهادی دست اندرکاران حوزه سلا‌مت، برای سرانه درمان در سال ??، حدود ???? بود که این تفاوت آشکار در اعلا‌م سرانه از سوی دولت، نشان از اختلا‌ف دیدگاههای کارشناسی در حوزه سلا‌مت دارد. به طوری که دکتر امیدوار رضایی (رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هفتم)، از واقعی دیده نشدن سرانه درمان در بودجه ?? ، اظهار تاسف نمود.دکتر محمدرضا نوروزی (دبیر شورای عالی نظام پزشکی کشور) در این ارتباط گفت: موافقت دولت با عدد ???? تومان سرانه درمان برای سال ?? ، افت ?? درصدی خدمات در حوزه بهداشت و درمان را برای مردم در پی دارد.
رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس هفتم، علت بروز چنین وضعیتی را ناشی از نبود متولی واحد در حوزه سلا‌مت دانست و گفت: وجود چنین وضعیتی باعث شده هر کسی برای خودش اعتبار بگیرد و سیاستگذاری کند. بنابراین، تا زمانی که اهداف در نظام سلا‌مت مشخص نباشد، افزایش اعتبارات و بودجه کارساز نخواهد بود.
رضایی، فراموشی مقوله سلا‌مت در سایر بخشهایی که دولت سرمایه گذاری می کند را، مورد اشاره قرار داد و افزود: متاسفانه تهدیدات جدی از طرف سایر بخشها متوجه سلا‌مت مردم است اما توجهی به آنها نداریم.دکتر عبدالرسول صداقت (رئیس انجمن رادیولوژی ایران)، با اشاره به سرانه درمان ???? تومانی در سال ?? ، تصریح کرد: قطعا این سرانه باعث خواهد شد سهم مردم از پرداخت هزینه های درمانی به بالا‌ی ?? درصد برسد.متاسفانه این هشدارها و گوشزدها از سوی کارشناسان و دست اندرکاران حوزه های مرتبط با امر سلا‌مت، هیچ افاقه ای نکرد و آنچه از سوی دولت تصویب شد، همان رقم نزدیک به ???? تومان بود و این موضوع به معنای در پیش بودن روزهای سخت و طاقت فرسا در حوزه بهداشت و درمان کشور خواهد بود که مردم کم درآمد و محروم جامعه بیش از سایر اقشار از بروز چنین وضعیتی دچار آسیب خواهند شد.